De stad Split in Kroatië - de kathedraal Heilige Domnius

Zij is één van de kleinste kathedralen aan de wereld: de kathedraal van Split was in het begin het mausoleum van de Romeinse keizer Diocletianus; dit mausoleum werd in kerk slechts aan VIIe eeuw omgezet; later vanaf XIIe eeuw, voegde men hem een campanile toe en, aan XVIIe, werd de kathedraal door de bouw van een abside vergroot waar zich het koor bevindt.

De plaats gelegen tegenover de kathedraal Heilige Domnius in de oude stad Split, dat men vandaag de Zuilengalerij (Peristil) benoemt, benoemde zich vroeger Plaats Heilige Domnius (Pločata Svetog Dujma).

Jean Eerste van Ravenne (in Kroaat Ivan Ravenjanin) werd aartsbisschop van Split na een interregnum van elf jaar benoemd. Sinds Salone, liet hij in de kerk de relieken van de heilige martelaren van de inwoners van Salone, heilige Domnius (Sveti Dujam) en heilig Anastase (Sveti Anastazije) vervoeren; weldra werd de kathedraal aan heilige Domnius, patroonheilige van de stad gewijd; de keizerlijke sarcofaag van Diocletianus werd in één van de omloop van het Paleis verplaatst. Een soort postume wraak tegen de ex-keizer die een van het wildst persécuteurs van de christenen was geweest en die Domnius in het jaar 304 had laten onthoofden. Jean van Ravenne stierf aan Split tegen 680.

De oorspronkelijke vorm van het mausoleum - een achthoek overwonnen van een koepel en omgeven door een boog van 24 corinthiennes kolommen - werd bijna volledig behouden: nochtans bracht de bouw van een campanile vanaf XIIe eeuw de vernieling van het portaal en, aan de XVIIe eeuw, werd een koor van de kant is van het mausoleum tegen elkaar gezet.

De toegang is vooral opmerkelijk door zijn zware deur van hout van eik en om te verdrinken waarvan beide gebeeldhouwde klepels 28 scènes van het leven van Christus, in een begrijpelijke naïeve Byzantijnse stijl vertegenwoordigen - dichtbij de strippen van vandaag - door de analfabetische bevolkingen van het tijdperk. De 14 caissons van vantail van linkerkant verduidelijken het leven van Christus van zijn geboorte aan de herleving van Lazare; de 14 caissons van vantail van rechterkant bedekken de Hartstocht en de Beklimming. De caissons worden door rijke versieringen van hout gescheiden. In het begin, waren de klepels van rode kleur en de dorés figuren.

Deze bas-reliëven zijn een werk, dat van 1214 wordt gedateerd, van een beeldhouwer en plaatselijke schilder, Andrija Buvina; zij worden als een van de juwelen van het romane middeleeuwse beeldhouwwerk, beschouwd en zijn onder de oudste werken van de kathedraal.

De beeldhouwwerken éraflées en in de lage partijen gekrabd - die door een ruit worden beschermd - maar zijn in zeer goede stand in de hogere partijen.

Het binnenste werd van zijn heidense versiering gezuiverd, maar altijd bas-reliëven van Diocletianus en zijn echtgenote Prisca op frise gelegen op de basis van de koepel verborgen. De rest van de versiering getuigt van de opeenvolging van de stijlen door de eeuwen: een mengeling van roman kunst, van gotische beeldhouwwerken en Renaissance en barokke verven.

Het altaar, dat onder gedrapeerde dais in van steen wordt geplaatst, uitstekend gebeeldhouwd, bevat een sarcofaag die de beenderen van het heilig behoudt. Op de voorkant, draagt de sarcofaag een wreed realistisch bas-reliëf, „het Geselen van Christus“, dat Jesus toont, gegeseld en ruw behandeld door bijzonder pummelachtige vervolgers; erop houdt gisant van heilig Anastase dichtbij hem meule van steen die zijn martyre voorkomt.

Het altaar van heilig Anastase werd door hoofd Georges Dalmate (Juraj Matejev Dalmatinac) in 1448 verwezenlijkt, d.w.z ongeveer twintig jaar na het altaar van heilige Domnius die door Bonino wordt verwezenlijkt; Georges behield Dalmate het concept en de vorm van het werk van Bonino. Voor de uitzonderlijke kwaliteit van het beeldhouwwerk, in evenwicht met de decoratieve elementen, en de artistieke bevoegdheid van Juraj Dalmatinac, het bas-reliëf van „het Geselen van Christus“ als één van de mooiste statueske werken van late gotische stijl en Renaissance van zijn tijd, en een wordt van de toppen van de Kroatische kunst beschouwd.

Deze kapel beschermt een tweede altaar gewijd aan heilige Domnius; dit altaar van XVe eeuw bestaat uit een oude sarcofaag vroegchristelijke, die als basis dient, overwonnen van een tweede sarcofaag die vroeger de beenderen van heilige Domnius heeft behouden, eerst begraven aan Salone, die vervolgens hier naar IXe eeuw wordt overgebracht; deze tweede sarcofaag wordt zelf van gisant van het heilig en martelaar overwonnen.

De oude sarcofaag vroegchristelijke draagt een bas-reliëf dat een man met jachthonden vertegenwoordigt. De tweede sarcofaag en gisant zijn het werk van de hoofd milanais beeldhouwer Bonino, dat in 1427 in de late gotische stijl wordt verwezenlijkt. Bonino DA Milano, dat aan Šibenik in 1429 is gestorven, is eveneens de auteur van het portaal van de kathedraal Heilige Jakob van Šibenik en de kolom van Roland aan Dubrovnik.

Het gewelf boven het altaar wordt van muurschilderingen gesierd - van gotische inspiratie - van de plaatselijke schilder Dujam Marinov Vušković (XVe eeuw).

De boog die de meester-altaar bezit overwint een rijk gesierd plafond aan caissons van tien verven op het thema van het Oude Testament, die in 1639 door de vénitien meester van het barokke tijdperk, Matej Pončun worden verwezenlijkt (Matteo Ponzoni van zijn Italiaanse naam van oorsprong, 1586-1663).

Dit barokke koor van de XVIIe eeuw wordt gemeubileerd met veel oudere stallen in hout: deze stallen van Romaanse stijl werden aan het begin van XIIIe eeuw gebeeldhouwd; men merkt er talrijke details op - van meetkundige entrelacs of de figuratieve redenen van dieren en planten - die de invloed van de Romaanse stijl lombard, maar ook van de Byzantijnse en zelfs islamitische versiering weergeven. Deze fijn gebeeldhouwde stallen zijn het oudst van Dalmatie.

De Schatkist behoudt, in bustes-relikwieënschrijn in geld, de relieken van de drie heilige martelaren en werkgevers van Split: het grote relikwieënschrijn van heilige Domnius (sveti Duje) en die van heilig Anastase (sveti Anastazije) en heilige Rainier of Arnerius (sveti Rajnerije of Arnir), een aartsbisschop van Split die aan dode in 1180 door de familie van piraten van Neretva fel aan werd gevallen, Kačić.

De Schatkist bezit eveneens een verzameling van gekroonde kunstvoorwerpen die van de hoge Middeleeuwen aan de XIXe eeuw dateren: liturgische onderwerpen, handgeschreven missalen, kostbare priesterlijke kleding evenals een tabel van Romaanse stijl van XIIIe eeuw „Leeg en het Kind“.

Onder de manuscripten, zijn de kostbaarste stukken évangéliaire van Split (Splitski Evanđelistar), een enluminé manuscript van het Leven eeuw, cartulaire van Supetar (Cartularium) van XIe eeuw, en „een Geschiedenis Salonitaine“ (Historia Salonitana), geschiedenis van het volk van Salone en kroniek van de kerk van Split, schrijft een manuscript dat rijk aan XIIIe eeuw door de aartsdiaken van Split, Thomas wordt versierd (Toma Arciđakon). Historia Salonitana is één van de belangrijkste historische bronnen van de Middeleeuwen voor de studie van de geschiedenis van Split en het geheel van Dalmatie.

Volgens martyrologe, dit jonge chrétienne, meisje van zou de edele en zeer rijke familie van Syracuse, haar leven aan God gewijd hebben, maar zijn moeder aan een jonge man had het beloofd; deze lerend zijn kuisheidswens en ziend dot hem ontsnappen, gaf Lucie aan de Romeinse overheid aan terwijl de vervolgingen tegen de christenen woede deden. Lucie heeft de ogen van leed zich getrokken en naar haar fiancé op een blad ze verzonden; na een lange foltering, zouden de vervolgers van de christenen hem een degen in de keel ingeslagen hebben (Heilige Lucia wordt soms tegen het kwade van keel…) aangevoerd. Per wonder, zou het Lege Maria hem mooiere ogen teruggegeven hebben; daarom is Heilige Lucia beschermend van de blinden; zij wordt op 13 december gevierd, datum waartoe de bedtijd van de zon opnieuw begint om te stijgen, de duur van de dag die tot 25 december blijft verminderen.

Het is eveneens de reden waarvoor de crypte - symbool van het donker - van het oude mausoleum van Diocletianus - de vervolger van de christenen als Heilige Lucia - aan dit sainte werd gewijd. In de crypte, is een wonderbaarlijke bron geacht het standpunt teruggeven; op 13 december zijn een belangrijk feest in de plaatselijke christelijke traditie: de crypte is open voor het publiek, een mis wordt gezegd, de bron van water wordt gezegend, en iedereen kan wat het wijwater afhalen.

Helaas stortte campanile naar het eind van de XIXe eeuw in en dût bouwt zijn tussen tussen 1890 en 1906 weer op. De hogere verdiepingen werden in stijl néoroman weer opgebouwd. Het merendeel van de oorspronkelijke romanes beeldhouwwerken is verdwenen; nochtans kan men nog - op het eerste niveau, aan weerskanten - de bas-reliëven van Annunciatie en de Geboorte van Christus bewonderen, met Leeg beschermd door een gordijn; zij dateren van de bouw van oorsprong aan XIIIe eeuw en aan hoofd Radovan toegekend die aan Trogir op dat moment werkte.

Minder de gezuiverde bas-reliëven heilige vertegenwoordiger dragen Anastase, heilige Domnius en heilig Steen, de handtekening van hoofd Otto, een beeldhouwer van Skandinavische oorsprong; de scène van jacht in de boog van het gewelf van campanile wordt eveneens aan deze beeldhouwer toegekend.

De doopkapel Heilige Johannes heeft het portaal van de tempel van oorsprong niet behouden, maar het lichaam (cella) en, in het bijzonder, zijn opmerkelijk gewelf ervan in wieg aan caissons behouden. Aan XIe eeuw, werd dit gewelf van een roman klokketoren overwonnen, omvattend drie verdiepingen, maar deze klokketoren werd tegen 1840 volgens de tendens néo-classique van het tijdperk afgebroken. Aan het begin van de XXe eeuw, in 1907, heeft men enkele huizen, gelegen op de westelijke en zuidelijke kanten, omvergeworpen teneinde het gebouw los te maken; nochtans blijft bestaan er een bouw die tegen de tempel in de Noordwest-hoek wordt gesteund.

Het interessante detail: boven beide figuren loopt een bekende reden aan geplooide volutes onder de naam van pluteus (plutej); het is een typische reden van het Kroatische romane tijdperk die vervolgens als nationaal symbool is goedgekeurd: men kan deze reden op de repen van de petten van de Kroatische politieagenten zien.

Net achter de doopvont bevindt een standbeeld zich dat een ethische heilig Jeande Doper vertegenwoordigt; dit grote standbeeld in brons is een laat werk van Ivan Meštrović dat in 1954 wordt verwezenlijkt.

Tegen 303, vrezend dat de bijna goddelijke macht van de Romeinse keizers door de invloed van de christenen - die weigerden om voor de verering heidense goden van de officiële godsdienst op te offeren - de keizer Diocletianus werd ondermijnd bracht een campagne van vervolgingen tegen hen op gang. De bisschop Domnius en zeven andere christenen werden gefolterd, en onthoofde Domnius, in het amfitheater van Salone, op 10 april 304. Zijn lichaam was in de noordelijke begraafplaats van de stad begraven.

Wanneer de inwoners van Salone duren hun stad, in 614, voor de invasie van Avars en de Slaven, vluchtten zij vestigden zich aan Split en afkondigden Domnius patroonheilige van de stad (Sveti Duje of Sveti Dujam). De kathedraal werd hem gewijd. Op 7 mei zijn de dag van zijn feest en geven aanleiding tot de grootste viering van de stad, met mis in volle lucht en processies.

De uren van bezoek van campanile: van mei tot september, van 9:00 aan 19:00; van oktober tot april, van 9:00 aan 12:00 Tarief: 5 kunas.